عوارض ایمپلنت دندان
توضیحات:
-
به نام خدا
افرادی که ایمپلنت دندان انجام داده اند، برخی اوقات از درد دندان، خونریزی لثه، لق شده دندان کاشته شده و غیره رنج برده اند! به همین دلیل علم دندانپزشکی تمام عوارض ایمپلنت دندان که ممکن است در هر شرایطی ایجاد شود را کشف کرده است. خبر خوب این است که برای جلوگیری از وقوع این عوارض ایمپلنت و درمان آنها، پیشنهادات بسیار کاربردی ارائه داده اند.
البته ۵۰% عوارض ایمپلنت ممکن است خطای دندانپزشکی و استفاده از برند های نا مناسب ایمپلنت باشد، ۵۰% دیگر آن به مراقبت ها و استفاده فرد مراجعه کننده بستگی دارد. در ادامه تمام عوارض ایمپلنت دندان و راه های پیشگیری و درمان آن را به صورت کامل معرفی خواهیم کرد.
ایمپلنت دندان چیست؟
ایمپلنت دندان (Dental implants) از روش های درمانی در دندانپزشکی جهت جایگزین و پر کردن جای خالی دندان می باشد (به صورت عامیانه به روش دندانهای پیچ و مهره ای معروف است). اساس ایمپلنت دندان مدرن، پروسه ای بیولوژیک با نام ادغام استخوانی (استئواینتگریشن) است. به علاوه در آن موادی مانند تیتانیوم ارتباطی محکم با استخوان ایجاد میکنند.
در ابتدای امر ایمپلنت ثابت میشود، سپس ادغام استخوانی قابل انجام شده و نهایتا یک پروتز دندانی اضافه میشود. مدت زمان بهبود برای ادغام استخوان پیش از اتصال پروتز دندان به ایمپلنت یا عامل مجاوری که برای نگهداری پروتز دندان استفاده شده، متغیر می باشد. آیا ایمپلنت دندان عوارض دارد؟ چگونه باید از بروز عوارض ایمپلنت پیشگیری کنیم؟
عوارض ایمپلنت دندان
آیا ایمپلنت عوارضی به همراه دارد؟ این سوالی است که بسیاری از افراد قبل از انجام ایمپلنت در ذهن خود دارند، همه ما می دانیم هیچ روشی بدون عوارض نیست و ممکن است این روش کاشت دندان هم مانند روش‌های دیگر دارای عوارض جانبی باشد. در این مطلب می‌خواهیم به طور مفصل و کامل به عوارض ایمپلنت دندان بپردازیم.
البته در نظر داشته باشید که عوارض ایمپلنت معمولا موقتی است و به همین دلیل ایمپلنت دندان، یکی از روش‌های محبوب برای جایگزین کردن دندان در میان افراد است. اگر قصد انجام ایمپلنت دارید، لازم نیست به دلیل وجود این عوارض منصرف شوید. به علاوه این که اگر متخصص دندانپزشک شما از تجربه کافی برخوردار باشد؛ قطعا این عوارض از بین می روند و یا به حداقل خود می رسند، پس نگران نباشید.
عوارض ایمپلنت دندان بعد از جراحی
برخی اوقات هنگام جراحی، خونریزی لثه اتفاق میفتد
۱- خونریزی
برای کاشت پایه ایمپلنت درون استخوان فک، نیاز به برش و ایجاد حفره در لثه و استخوان است. پس طبیعی است که تا چند روز بعد از جراحی ایمپلنت دندان، خونریزی در ناحیه ی ایمپلنت به میزان خفیف دیده شود. این خونریزی تا زمانی که لثه در حال ترمیم خود است ممکن است ادامه یابد. اگر این مقدار زیاد از حد نباشد، جای نگرانی نیست.
۲- درد
طبیعی است که پروسه ی جراحی و کاشت پایه ایمپلنت همراه با درد خواهد بود. چون در اکثر موارد لازم است که حفره ی برای جایگیری پایه در استخوان ایجاد شود پس احساس درد تا چند روز نرمال است.
۳- کبودی
این موضوع برای روزهای ابتدایی بعد از عمل جراحی است ، و این موضوع کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد و بعد از مدت کوتاهی بعد از جراحی از بین خواهد رفت.
۴- ورم لثه و صورت
ورم و خارش لثه بعد از ایمپلنت هم بعد از مدت کوتاهی مثلا یک یا دو روز بعد از عمل جراحی بسیار کاهش میابد و دیگر از اثری از آن برجای نمی‌ماند. اما اگر نیاز دارید تا سریع‌تر از این تورم ها خلاص شوید میتوانید از کمپرس آب بخ روی صورت خود استفاده نمایید. توجه کنید که مستقیما نباید روی دندان قرار گیرد.
۵- ایجاد حساسیت(آلرژی)
موادی که در ساخت ایمپلنت بکار برده شده مانند؛ تیتانیوم و دیگر فلزات ممکن است ایجاد حساسیت در فرد نماید. این حساسیت به صورت خارش و سوزن سوزن شدن، از بین رفتن حس چشایی، تحلیل لثه ها و یا تب ایجاد شود. در این صورت بهتر است پزشک خود را سریعا در جریان قرار دهید تا بهترین درمان با موادی که برای شما آلرژی زا نباشد را انجام دهد.
عوارض ایمپلنت دندان در درازمدت
عدم رعایت بهداشت دهان، در بلند مدت باعث بروز عوارض ایمپلنت می شود.
این عمل نیز مانند هر عمل دهانی دیگر می‌تواند شما را تا مدت ها بعد از جراحی درگیر نماید و باعث درد و ناراحتی شما گردد اما مزایای ایمپلت دندان باعث میشود که عمل ایمپلنت دندان از بهترین و پرطرفدارترین راه های جایگزینی دندان باشد.
۱- ایجاد عفونت از دردناک ترین عوارض ایمپلنت
این احتمال وجود دارد که در حین جراحی و یا بعد از انجام کامل ایمپلنت دندان ها به عفونت دچار شوید و رگ ها و یا دندان های طبیعی نیز آسیب ببینند و این موضوع می تواند یکی از عوارض ایمپلنت بوده که بسیار دردناک و ناراحت کننده باشد. اما احتمال این عارضه بسیار کم بوده و بیشتر در افرادی مشاهده میشود که یا مشکلات سیستم ایمنی دارند، سیگار میکشند و یا بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نمیکنند. ایجاد لق شدگی و عفونت دندان ایمپلنت شده ممکن است باعث ایجاد بوی بد دهان پس از ایمپلنت شود، در نتیجه به لق شدگی و عفونت ها و حتی بوی بد دهان در روز های پس از کاشت دندان، توجه کرده و در پی رفع آن اقدامات لازمه را انجام دهید.
ایمپلنت دندان هم مانند هر جراحی دیگر ممکن است ریسک ها و مشکلاتی را در کوتاه مدت یا بلند مدت داشته باشد. از مشکلاتی که ممکن است برای دندان ایمپلنت شده بوجود بیاید می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- عفونت ایمپلنت دندان
- لق شدن ایمپلنت دندان
- خونریزی و جراحت در ناحیه ایمپلنت
- شکستن یا ترک خوردگی یا لب پر شدن روکش ایمپلنت دندان
علائم عفونت ایمپلنت دندان:
- درد و تب شدید
- تورم و خونریزی
- بوی بد دهان
- مشکل در جویدن
- لق شدن ایمپلنت دندان
علت بروز عفونت در ایمپلنت دندان:
- میکروگپ ها
- کیفیت متریال و متد به کار رفته در ایمپلنت
- عدم رعایت مراقبت های لازم پس از ایمپلنت
۲- لق شدن دندان های کناری
لق شدن دندان های کناری از ضرر های ایمپلنت دندان است. گاهی بعد از انجام عمل جراحی شاید شما احساس کنید که دندانهای کناری ایمپلنت شما لق شده اند و شما را بسیار نگران نمایند. اما باید بدانید این لق شدن موقتی است و با جوش خوردن ایمپلنت به استخوان فک شما، این عارضه کوتاه مدت نیز رفع خواهد شد.
۳- لق شدن ایمپلنت دندان
بعد از مدتی ایمپلنت دندان ممکن است لق شود. چون ایمپلنت دندان از بخش های مختلف (پابه ایمپلنت، اباتمنت، تاج یا روکش) تشکیل شده است ابتدا باید بررسی شود که لق شدن ایمپلنت دندان به چه علت و درکدام قسمت رخ داده است؟ و بعد درمان مناسب آن انجام شود. در مواردی نیز بعد از گذشت مدتی، احتمال دارد تا رنگ تاج دندان ایمپلنت شده شما تغییر کند و این موضوعی ناراحت کننده برای هر فردی است. در صورت رخ دادن این موضوع باید به پزشک خود برای تعویض تاج دندان خود مراجعه نمایید.
علل لق شدن ایمپلنت دندان:
- تحلیل استخوان
- پری ایمپلنتایتیس (Peri-implantitis)
علائم لق شدن ایمپلنت دندان:
- احساس درد و ناراحتی
- خونریزی و بی رنگی لثه
- حرکت و لغزش دندان ایمپلنت شده
- ترشحات استخوانی (ممکن است بخش هایی از استخوان دچار تحلیل شده باشد)
۴- زمان بهبودی طولانی مدت بعد از انجام ایمپلنت
یکی از عوارض ایمپلنت دندان‌ها همین است که می‌تواند بسیار دردسر زا باشد، شما باید بعد از انجام این ایمپلنت و تمام شدن دوره درمان خود در دندانپزشکی، مدت زیادی را نیز صبر کنید تا بهبودی کامل خود را به دست آورید. در این مدت ممکن است شما شاهد پس زدن ایمپلنت خود باشید. این مشکل در زمانی ایجاد میشود که ایمپلنت نمی‌تواند به خوبی با استخوان فک جوش بخورد و نیاز به پیوند استخوان است.
۵- حرکت ایمپلنت دندان
جابجایی ایمپلنت بسیار کم بوده به صورت میکرو جابجایی است و همین موضوع می‌تواند آزار دهنده برای فرد باشد و به دندانهای طبیعی شما فشار ایجاد کند. این عارضه زمانی ایجاد میشود که دندانپزشک از پروتز فوری روی ایمپلنت شما استفاده نماید. در این صورت تعداد دفعات مراجعه به دندانپزشکی شما کاهش می یابد، اما احتمال اینکه ایمپلنت شما با موفقیت به پایان نرسد نیز وجود دارد و این جابجاییی ها می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد. پس اگر می‌خواهید ایمپلنت موفق و بدون عوارضی داشته باشید در هنگام درمان صبور باشید.
۶- وجود احتمال عدم موفقیت این روش
باید بدانید که احتمال عدم موفقیت این روش بسیار کم بوده و می‌تواند این شکست را تنها ۵ یا ۱۰ درصد در نظر گرفت.
۷- حساس شدن سینوس ها
ایمپلنت دندان به خصوص اگر در ناحیه ی فک بالا و به روش ایمپلنت زیگوماتیک انجام شود، می تواند تحریک شدن سینوس ها را از مضرات ایمپلنت در دراز مدت نتیجه دهد.
معایب ایمپلنت دندان علاوه بر قیمت بالای آن
- طول دوره درمان طولانی
- قیمت های نسبتا بالا
- نیاز به عمل های جراحی
- نیاز به پیوند استخوان
- نیاز به عمل لیفت سینوس
· نیاز به عمل های جراحی
یکی از موضوعاتی که می‌تواند برای هر کسی دردناک باشد، این است که لازم باشد چندین مرتبه به مطب دندانپزشکی مراجعه نماید و در چند مرحله متعدد جراحی شود. یکی از عوارض ایمپلنت دندان نیز همین موضوع است. برای ایمپلنت دندان نیاز است که شما یک عمل جراحی در ابتدا برای سوراخ کردن فک داشته باشید و بعد از جوش خوردن ایمپلنت با استخوان لازم است تا جراحی دیگری نیز برای قرار دادن اباتمنت داشته باشید. همچنین اگر تراکم استخوان شما در ناحیه ایمپلنت دندان کم باشد، ابتدا باید پیوند استخوان صورت بگیرد و بعد به ایمپلنت دندان بپردازید.
اما با همه این عوارض در نظر داشته باشید که این عمل‌های جراحی اصلا طولانی نیستند و برای انجام هر کدام ۱۰ دقیقه تا ۲۰ دقیقه بیشتر از وقت شما گرفته نخواهد شد. علاوه بر این باید بدانید که درد ناشی از این عمل‌های جراحی نیز بسیار کم است و دردی مشابه به پر کردن دندان‌ها دارد. پس نباید نگران باشید. بسیاری از افراد به دلیل کمبود وقت خود ترجیح میدهند از دیگر روش های کاشت دندان استفاده نمایند. اما باید در نظر داشته باشید که این روش در طولانی مدت از دیگر روش ها بسیار موفق‌تر بوده و نیازی ندارد تا شما به طور ماهیانه به دکتر مراجعه کنید. همان ابتدا وقت بگذارید تا در ادامه از مراجعه به دندانپزشک به صورت ماهیانه بی نیاز باشید.
· نیاز به پیوند استخوان
در مواردی ممکن است میزان کافی از تراکم و استحکام لازم استخوان فک برای پشتیبانی از ایمپلنت دندان وجود نداشته باشد در این صورت بنابر تشخیص متخصص ایمپلنت، نیاز به پیوند استخوان است تا ایمپلنت بتواند به استخوان فک جوش بخورد.
· نیاز به عمل لیفت سینوس
در مواردی که زمان زیادی از زمان فقدان دندان گذشته و به مرور زمان استخوان و لثه تحلیل رفته و در نتیجه، سینوس ها به سمت پایین حرکت می کنند. در چنین شرایطی قبل از ایمپلنت دندان، ابتدا باید قطر و ارتفاع استخوان از طریق پیوند استخوان افزایش یابد. برای پیوند استخوان هم نیاز داریم که سینوس طی یک عمل لیفت سینوس به سمت بالا کشیده شوند.
علل بروز عوارض ایمپلنت دندان چیست؟
- عدم استفاده از برند و جنس خوب ایمپلنت
- عدم داشتن مهارت لازم توسط دندانپزشک
- عدم پیوند استخوان در شرایطی که استخوان فک ناکافی باشد
- عدم درمان بیماری های لثه قبل از جراحی
- عدم رعایت مراقبت های بعد از ایمپلنت دندان
- عدم چکاپ هر ۶ ماه دندان
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- استفاده زیاد از دخانیات و مواد الکلی
همانطور که میدانید ایمپلنت نوعی جراحی و کاشت دندان به شمار می رود و عوارضی همچون درد، تورم لثه و خونریزی بعد از عمل جراحی تا ۲۴ ساعت دور از انتظار نیست. اما اگر مطابق دستورات پزشک عمل کرده و مراقبت های لازم بعد از ایمپلنت را انجام دهید تمامی عارضه ها به حداقل می رسد.
استعمال دخانیات، اختلالات بروکسیسم (دندان قروچه)، عدم رعایت بهداشت، بیماری های خود ایمنی، کمبود بافت لثه و استخوان همه و همه می توانند به خودی خود سبب بروز یا تشدید عوارض ایمپلنت دندان شوند.
برای پیشگیری از بروز عوارض ایمپلنت چکار کنیم؟
- قبل از جراحی، در مورد دندانپزشکی مورد نظر تحقیق کنید.
- مراقبت های بعد از ایمپلنت را جدی بگیرید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری های خاص، حتما موضوع را با دندانپزشک در میان بگذارید.
- توصیه های دندانپزشک را رعایت نمایید.
- اصول بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
- رژیم غذایی صحیحی را استفاده کنید.
- از خوردن غذاهای داغ و سفت، تا حداقل ۳ روز بعد از ایمپلنت کاملا خودداری کنید.
- با دندان های خود مهربان رفتار کنید.
از موثرترین عوامل در بروز عوارضی همچون عفونت می توان به رژیم غذایی نامناسب و عدم رعایت بهداشت اشاره کرد. بهتر است به دلیل بی حسی پس از جراحی، بیمار غذاهایی با بافت نرم و سرشار از ویتامین های لازم را مصرف کند و ترجیحا از غذاها و نوشیدنی های داغ پرهیز شود.
به منظور جلوگیری از بروز عوارض ناشی از عدم رعایت بهداشت توصیه میشود که روزانه حداقل یک بار از مسواک مناسب دندان های ایمپلنت شده و نخ دندان برای نظافت بهتر نواحی بین دندان ها استفاده و تمامی اصول بهداشت دهان و دندان را رعایت کند.
اقدام لازم دیگر این است که ایمپلنتی با کیفیت مناسب با مشورت پزشک انتخاب شود و بعد از ایمپلنت هم بیمار به جهت معاینه دقیق و بررسی وضعیت سلامت لثه ها به پزشک متخصص در بازه های زمانی معین مراجعه کند.
به افراد سیگاری توصیه میشود برای جلوگیری از بروز عوارض بلند مدت از مصرف دخانیات خودداری کنند.
در صورت بروز عوارض ایمپلنت دندان چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
- پیشنهاد میشود در صورت بروز عارضه، قبل از هرگونه اقدامی با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
- اما میتوانید تا زمان مراجعه به پزشک از گاز استریل در مواردی که خونریزی کم است، استفاده کنید.
- مسکن های تجویز شده توسط پزشک هم برای رفع درد های نواحی ایمپلنت مصرف کنید.
مراقبت های بعد از ایمپلنت دندان
کاشت دندان یک راه حل موثر برای پر کردن جای خالی دندانهای از دست رفته است. شما میتوانید با رعایت نکات و دستورات پزشک و انجام مراقبت‌های لازم، از این دندان یک عمر با خیال راحت استفاده کنید. برای آشنایی با مراقبت های پس از ایمپلنت دندان حتما ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید. فراموش نکنید که علاوه بر مراقبت‌های پس از کاشت، آماده‌سازی بدن برای انجام جراحی روی دندان اولین قدم در روند مراقبت های بعد از ایمپلنت دندان است. پس از نصب ایمپلنت‌ها، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و مراجعه به پزشک به صورت منظم برای انجام معاینات دوره‌ای باعث میشود که عمر دندان کاشته شده بیشتر شود.
ایمپلنت‌ها گاهی به صورت یک دندان منفرد و گاهی نیز به صورت یک ردیف دندان یا مجموعه‌ای کامل از دندانهای فک فوقانی و تحتانی کاشته می‌شوند. نکته مهم در این مورد این است که رعایت نکاتی که قبل از جراحی و بعد از آن باید رعایت شود در هر دو صورت یکسان است.
- استراحت و عدم انجام حرکات سنگین تا ۴۸ ساعت بعد از ایمپلنت
- در صورت تورم، از کیسه یخ روش گونه استفاده کنید
- در صورت درد شدید از دارو های مسکن در حد معمول استفاده کنید
- سعی کنید با دندان ایمپلنت شده حداقل تا سه روز غذا نخورید
- هنگام مسواک زدن مراقب بخیه ها و دندان ایمپلنت شده باشید
- در هفته اول بعد از ایمپلنت روزی یک بار از دهانشویه جهت جلوگیری از عفونت ایمپلنت، استفاده کنید
- عوارض خطرناک ایمپلنت در حد عفونت دندان است که با رعایت بهداشت و استفاده از دهانشویه و همچنین مراقب بودن هنگام مسواک زدن، مشکلی پیش نمیاد.
انتخاب بهترین متخصص، جهت کاهش عوارض ایمپلنت دندان
متخصص ایمپلنت و پروتز (ایمپلنتولوژیست) کسی است که اضافه بر دوره ۶ ساله عمومی دندانپزشکی، یک دوره ۴ساله تخصص ایمپلنت را گذرانده است.
این دوره‌ی تخصص باعث میشود که پریودنتیست (متخصص دندانپزشک) تبحر بیشتری را در پروسه ایمپلنت داشته باشد چون ممکن است در شرایطی، بیمار قبل از ایمپلنت دندان نیاز به پیوند لثه یا ترمیم استخوان های فک داشته باشد که تشخیص و بررسی چنین مواردی نیاز به دانش و تجربه‌ی کافی دارد و بدیهی است که متخصص ایمپلنت دندان در مقایسه با یک دندانپزشک عمومی، تجربه‌ی بیشتری دارد.
یک متخصص ایمپلنت باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
- تبحر و تجربه‌ی کافی
- به روز بودن
- داشتن سرعت کافی در کار
- امکانات و تجهیزات مدرن
- بااخلاق، متعهد و دارای وجدان کاری
- رعایت بهداشت محیط کلینیک
- استفاده از بهترین مارک های ایمپلنت
- ارائه راهنمایی های لازم به مراجعه کننده
بوی بد دهان بعد از ایمپلنت دندان، از عوارض احتمالی
معمولا هر عمل و جراحی بخصوص در دندانپزشکی مانند ایمپلنت دندان؛ دارای عوارضی است! اما نقص استفاده از ایمپلنت چیست؟ بله، بوی بد دهان. شاید خود شما و یا اطرافیانتان که از این روش درمانی کاشت دندان استفاده کرده اند؛ بوی بد دهان بعد از ایمپلنت دندان را به خوبی حس کرده باشید. جای نگرانی نیست، شما با رعایت برخی اصول و انجام دادن یکسری از کار ها میتوانید از ایجاد بوی نامطبوع در دهان بعد از ایمپلنت جلوگیری کرده و آن را رفع کنید. با ما همراه باشید تا شما را با دلیل ایجاد این بوی بد و همچنین اصولی که میتوانید با رعایت آن این بو را از بین ببرید، آشنا کنیم.
بهترین زمان انجام ایمپلنت دندان، جهت کاهش عوارض آن
بسیاری از بیمارانی که برای بهبود ظاهر صورت و سلامتی دندانهای خود نیاز به ایمپلنت دندانی دارند این سوال را از پزشکان می‌پرسند که بهترین زمان انجام ایمپلنت دندان چه موقع است؟ قبل از پاسخ به این سوال بهتر است این نکته را در نظر داشته باشید که افتادن یا کشیدن تنها یکی از دندان‌هایتان می‌تواند روی ترازبندی بقیه دندانهای طبیعی شما تأثیر بگذارد و باعث شود موقعیت قرارگیری آنها تغییر کند.
این در حالی است که هر روز به تعداد بیمارانی که در سراسر جهان برای کاشت به مراکز درمانی معتبر و کلینیک‌های دندانپزشکی مراجعه میکنند تا بتوانند با کاشت دندان ظاهر صورت و سلامت دهان خود را بهبود بخشند؛ در حال افزایش است. اما واقعا چه زمانی برای کاشت ایمپلنت‌های دندانی مناسب است و بهترین نتیجه را به همراه دارد؟ در واقع چه مدت بعد از خالی شدن جای دندان می‌توان برای کاشت به پزشک مراجعه کرد؟ با ما همراه شوید تا پاسخ این سوالات را دریابید.
ایمپلنت ناموفق
مهم ترین دلایل پس زدن ایمپلنت دندان
- عفونت لثه
- شکستن ایمپلنت
- جوش نخوردن پایه ایمپلنت
- دندان قروچه
- پوکی استخوان
عوارض جای خالی دندان
- تحلیل استخوان فک و لثه
- تغییر فرم صورت
- مشکلات گفتاری
- مشکلات در جویدن و خوردن
- تغییر موقعیت دندان ها
آناتومی دندان ها به گونه ای است که می توانند آزادانه حرکت کنند و اگر جای دندانی خالی باشد این فرصت برایشان فراهم می شود. وقتی دندانی از دست می رود، دندان های مجاور شروع به پیش روی به سمت فضای خالی می کنند و بدین گونه نه تنها ساختار دندان ها بلکه بایت ها نیز دچار تغییر می شود. این تغییرات فرم صورت و فک را تحت تاثیر قرار می دهد. البته از دیگر مهم ترین عوارض جای خالی دندان، تجمع باکتری های و امکان شیوع بیماری هاست.
حرف آخر
همانطور که خواندید؛ ایمپلنت نیز مانند هر روش دیگری ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. اما اگر شما به دستورات پزشک خود عمل نمایید و از بهترین ایمپلنت دندان استفاده کنید، میتوانید درصد این عوارض را کاهش دهید و از کاشت دائمی دندان خود لذت ببرید. دقت داشته باشید؛ چنانچه مراقبت های فوق را رعایت نکنید، احتمال ناموفق بودن و پس زدن ایمپلنت دندان افزایش پیدا می کند.