مینای دندان و عارضه هیپوپلازی مینا
توضیحات:
-
به نام خدا
هر دندان دارای یک قسمت نمایان بنام تاج (Crown) بوده که از مینا پوشیده شده است. قسمت دوم دندان ریشه (Root) بوده که در داخل حفره ای از استخوان فک بنام آلوئل کاشته شده است. در وسط هر دندان بافت نرمی بنام مغز دندان (Dental pulp) وجود داشته و اطراف مغز دندان را عاج پوشانده است. اطراف عاج تاج را مینا و اطراف عاج ریشه را سمنتوم (Centeritum) احاطه می کند.
مینا (Enamel)
مینا پوشش محافظ سطح بیرونی تاج دندان بوده و از سخت ترین مواد کلسیفیه (ماده دارای کلسیم) بدن می باشد و دارای خاصیت شکست نور مضاعف است. از خواص فیزیکی مینا، نفوذپذیری آن بوده که بصورت یک غشا برخی یونها مانند ید و اوره و برخی رنگها را از خود عبور می دهد. مینای دندان مرکب از دو قسمت آلی (Organic) و معدنی (Mineral) بوده که هر دو بوسیله سلولهای آملوبلاست ترشح می شوند. مواد آلی مینا مجموعا با آب ۴٪ وزن مینا را تشکیل داده و بنام ماتریکس مینا موسوم می باشد. این مواد آلی حاوی کلاژن نبوده بلکه حاوی پروتئین های آملوژنین و اناملین و نیز پلی ساکارید می باشد.
مواد معدنی مینا ۹۶٪ وزن مینا را تشکیل داده که ۹۰% آن فسفات کلسیم بصورت بلورهای هیدروکسی آپاتیت می باشد.
در محل اتصال عاج و مینا و نیز در سطح مینا (محل های شروع و اختتام مینا سازی) سلولهای آملوبلاست ترشحاتشان را بصورت بلورهای موازی هم و متحدالشکل انجام می دهند که بنام مینای بی منشور موسومند. در مینا به موازات منشورهای مینایی، خطوط منظم تاریک و روشنی دیده می شود بنام نوار که ممکن است مربوط به اختلاف کلسی فیکاسیون باشد. ضمنا خطوط رتزیوس هم در مینا وجود دارد که با منظره قوسی دیده می شود. وقتی آملوبلاستها عمل مینا سازی را تمام کردند از خود غشایی در سطح مینا باقی می گذارند که بنام پوسته اولیه مینا یا پرده ناسمیت معروف است
، آمیلوبلاستها پس از این که پوسته اولیه مینا را تشکیل دادند کوتاه می شوند. در این حال اپی تلیوم عضو مینایی نیز کاهش یافته و بعدا بنام اپی تلیوم مینایی کاهش یافته خوانده می شود. محل اتصال مینا و عاج بصورت کنگره دار بوده که تحدب این کنگره ها بطرف عاج است.
هیپوپلازی مینا
ساخته شدن مینا (آمیلوژنزیس) در دو مرحله رخ می دهد. در اولین مرحله، ساختمان مینا شکل گرفته و در دومین مرحله، این ساختمان تحت کلسیم گیری قرار می گیرد. بنابراین هر گونه عامل موضعی یا سیستمیک که در روند تشکیل طبیعی مینا مداخله نماید، می تواند اختلالات و بی نظمی هایی در سطح مینا به نام هیپوپلازی بوجود آورد. به عبارت دیگر، هیپوپلازی مینایی، روندی غیرطبیعی و ناقص در شکل گیری مینای دندان می باشد. این گرفتاری می تواند فقط شامل دندان های شیری؛ یا فقط دندانهای دائمی؛ و یا هر دو بوده و باعث ایجاد یک تغییرات وسیع در ظاهر کلینیکی دندان ها گردد. هیپوپلازی می تواند از حالات خفیف تا موارد بسیار شدید را شامل شود؛ در موارد خفیف، علائم هیپوپلازی شامل چند شیار کوچک، حفرات و یا شکاف هایی در سطح مینا می باشد. در موارد شدیدتر، این علائم شامل ردیف هایی از حفرات عمیق و یا شیارهایی افقی در سطح دندان خواهد بود.
ضمنا ممکن است مینا به میزان کافی شکل بگیرد اما در مرحله شکل پذیری ، ساختمان آن بطور کامل کلسیم گیری نکند بنابراین در این مرحله عواملی که با (بلوغ و تکمیل) مینا، تداخل پیدا می کنند، حالتی بنام هیپوکلسی فیکاسیون مینا را بوجود می آورند. علاوه بر این موارد، این احتمال نیز وجود دارد که مینا به میزان کافی شکل بگیرد و بعد بطور مناسبی کلسیفیه شود ولی پس از رویش، به علت وجود موادی که یون کلسیم را از روی ساختمان آپاتیت برمی دارند، کلسی فیکاسیون تغییر کند.
در هر حال، نقائص هایپوکلسی فیکاسیون بطور مستقیم در ارتباط با إشکالات میترالیزاسیون ماتریکس ارگانیک در شکل گیری مینا می باشد. همان عواملی که باعث هیپوپلازی مینایی می گردند، می توانند سبب هایپوکلسی فیکاسیون نیز بشوند.
دو نوع مهم از هیپوپلازی مینا وجود دارد
1- هیپوپلازی نوع ارثی که بنام آمیلوژنزیس ایم پرفکتا معروف بوده و دندانهای شیری و دائمی هر دو گرفتار هستند و فقط ساختمان مینا دچار این تغییرات است.
۲- هیپوپلازی در اثر عوامل محیطی: که اغلب یکی از دندانها گرفتار بوده که در این بین، مینا و عاج هر دو ممکن است دچار اختلال باشند . این نوع هیپوپلازی عنوان این مبحث می باشد که در ذیل آورده شده است – از نظر زمان ایجاد و سن وقوع، نیز می توان هیپوپلازی را به سه دسته تقسیم نمود:
الف- جنینى (Prenatal ) : این نوع از هیپوپلازی منشاء قبل از تولد داشته و لبه انسیزالی مینای دندانهای ثنایای شیری فک بالا را گرفتار می کند و معمولا در سه ماهه دوم و سوم حاملگی و در اثر عواملی مانند فلج مغزی بوجود آمده و می تواند به عنوان مدرکی در جهت تشخیص یک اختلال مهم متابولیکی در زندگی جنینی ارزیابی گردد.
ب- هیپوپلازی : این نوع از هیپوپلازی شامل طیف وسیعی از هیپوپلازی ها بوده که در بدو تولد و دوره نوزادی بوجود می آید. برطبق نظرات محققین ، این هیپوپلازی اختلالی در تشکیل مینا را نشان می دهد. در خفیف ترین شکل آن، یک اختلال قبل از تولد (پری ناتال) به صورت یک حلقه نئوناتال تشدید یافته در دندان شیری نمود می یابد. در این هیپوپلازی، تنها سرویکالی ترین قسمتهای نواحی که رنگدانه داخلی دارند هیپوپلاستیک هستند. در نوع شدید، گاهی تشکیل مینا در زمان تولد و یا در دوره نئوناتال متوقف می شود. هیپوپلازی نئوناتال معمولا اطفالی که دچار تولد زودرس هستند و یا وزنشان هنگام تولد کم است را گرفتار می کند. این اطفال معمولا دچار اختلال متابولیکی زیادی هستند. ضمنا قرار گرفتن در معرض تتراسایکلین نیز می تواند سبب این حالت شود. |
ج- هیپوپلازی دوره: عوامل مختلف و طیف وسیعی از ناهنجاری ها، هیپوپلازی مینایی را در ثنایاهای دائمی فک بالا و فک پایین تحت تأثیر قرار می دهد که بنظر می رسد در اثر اختلالات سیستمیک دوران نوزادی می باشد
عوامل ایجاد کننده هیپوپلازی مینا
عوامل محیطی بوجود آورنده هیپوپلازی به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
الف: علل موضعی شامل:
١- تروما
۲- عفونت پری آپیکال دندانهای شیری
۳- جراحی های با تروژنیک (همان گونه که در درمان شکاف کام و لب دیده می شود)
ب: علل سیستمیک شامل:
۱- کمبود مواد غذایی (ویتامین های C و A و D )
2- بیماریهای بثورى (مثل آبله مرغان، سرخک و مخملک)
۳- سفلیس مادرزادی
۴- هیپوکالسمی و هیپوفسفاتازیا
۵- هیپوپلازی ناشی از ناسازگاری Rh خون
۶- هیپوپلازی در رابطه با صدمات مغزی و نقائص نورولوژیک
۷- مواد شیمیایی مانند فلوراید و تتراسایکلین
۸- سندرم نفروتیک
۹- آلرژی
۱۰- مسمومیت مزمن کودک با سرب
۱۱- سندرم سرخجه جنینی
۱۲- اشعع X
۱۳- علل ناشناخته