اختلالات مینا و عاج
توضیحات:
-
به نام خدا
١– ادنتودیسپلازیا (Odontodysplasia)
ادنتودیسپلازی، اشاره به توقف موضعی رشد و تکامل دندان دارد و از نظر کلینیکی امکان دارد یک و یا چند دندان در ربع فک دچار هیپوپلازی ملایم و یا شدید در تاج شده باشند (از این نظر بنام Regional Odontodysplasia هم نامیده می شود).
در یک نمونه گزارش شده، دندانهای سه تا چهار ربع فک یک بیمار گرفتار بوده اند. دندانهای گرفتار بسته به شدت نقص مینایی، رنگ پریده و عموما مستعد پوسیدگی هستند و عفونت محلی یکی از شایع ترین عواقب در این ناهنجاری است. امکان دارد که دندان های دائمی مبتلا را در زیر دندانهای نرمال شیری ببینیم. دندانهای دچار ضایعه، یا اصلا نمی رویند و با این که تأخیر در رویش دارند. معمولا دندانهای فک بالا بیشتر از فک پایین گرفتار هستند. دندانهایی که بیشتر گرفتار می شوند لاترال بالا و کانین بالا می باشند. در فک پایین سه دندان قدامی بیشتر گرفتار می شوند. دندانهای شیری نیز مانند دندانهای دائمی ممکن است دچار این ضایعه بشوند، علت پیدایش ادنتودیسپلازی مشخص نیست زیرا در تاریخچه این بیماران ضربه و بیماریهای سیستمیک خاصی مشاهده نشده است. ضمنا هیچ نمونه خانوادگی (Familial cases) گزارش نگردیده است. برخی معتقدند که این وضعیت در اثر تغییرات ژنتیکی سلولها بوجود می آید. نیز پیشنهاد شده است که اختلالات عروقی هم ممکن است علت پدید آمدن اختلال در ساختمان این دندانها باشد. معمولا این دندانها منظره غیر منظم داشته و اغلب شواهدی از نقص مینرالیزاسیون در آنها دیده می شود.
نمای رادیوگرافی در این بیماری اختصاصی است و در آن کاهش مشخص در تراکم دندان دیده می شود. یعنی این دندانها دارای پالپ بزرگ بوده و میزان عاج و مینا کم بوده و تنها دارای یک لایه نازک و خشن مینا می باشند. به این ترتیب دندان بصورت شبحی و خیالی به نظر می رسد و به این علت به آن نام Ghost و یا Shell teeth پوسته دندان داده اند.
آزمایشات میکروسکوپیک نشان دهنده وجود عاج نامنظم، دنتیکل کاذب و سمان نرمال می باشد. رادیولوسنسی های متعدد پری آپیکال در برخی دندانهایی که پالپ آنها نیز اکسپوز بوده دیده شده است. دندانها عموما رویش داشته و با حالت Missing برخورد نمی کنیم و استخوان آلوئل ظاهر طبیعی را نشان می دهد. برخی دندانها مینای بی شکل (آمورف) داشته و ساختمان مینایی ندارد. بنظر می رسد که در این دندانها لایه نسبتا نازکی از عاج های نرمال وجود داشته و بقیه عاج به مقدار زیاد غیرنرمال است. تاریخچه این بیماران نشان می دهد که این صفت به صورت اتوماتیک غالبا به ارث می رسد و گاهی انتقال مرد به مرد را نیز نشان می دهد.
نمای هیستولوژیک بیماری ادنتودیسپلازی عبارتست از:
۱- کاهش مشخص مقدار عاج
۲- پهن شدن لایه پره دنتین
٣- وجود نواحی وسیع عاج بین گلبولی
۴- نامنظم بودن طرح توبولهای عاجی
۵- در اپی تلیوم کاهش یافته مینا که اطراف دندانهای نروئیده است، به طور مشخص اجسام نامنظم دیده می شود.
با توجه به تحقیقاتی که بر روی یک بیمار مبتلا به ادنتودیسپلازی صورت پذیرفته نتایج زیر حاصل شده است:
در این بیماری که هر دو لایه مزودرمی و اکتودرمی دندان مبتلا می شوند، فرد مبتلا، تأخیر در رویش دندانها داشته و دندانهای مبتلا دارای پالپ وسیع بودند. هر کدام از دندان ها می توانستند گرفتار باشند اما در این فرد ناهنجاری به یک کوادرانت محدود شده بود.
درمان : به علت وضع ظاهری نامناسب این دندانها، بیرون آوردن آنها و جانشینی با پروتز معمولا تجویز می گردد.
2- ادنتوژنزیس ایم پرفکتا (ساخته شدن معیوب دندان) – دیسپلازی ارثی مینا | و عاج
ادنتوژنزیس ایم پرفکتا یا آپلازی مینا و عاج نیز جزء اختلالاتی است که هم بر روی عاج و هم بر روی مینا تأثیر می گذارد. در تحقیقات، کیسی را بررسی نمودند که در آن دندانه ای شیری، عاری از مینا بودند و عاج سائیده و قهوه ای مایل به قرمز بود ضمنا در رادیوگرافی، استخوان آلوئل اطراف ریشه ها نرمال بودند. در دو دندان اکسپوز پالپ مشهود بود. در آپکس های دو دندان فوق الذکر، نواحی رادیولوسنت وجود داشتند. پالپ ها و کانال ها در تمامی دندانهای شیری بسیار بزرگ بودند و هیچ علائمی از محو شدن پالپ ها و کانالها وجود نداشت. در دندانهای شیری، توبول های عاجی علائم کمی از رشد نرمال را دارا بودند. آنها معدود، نامنظم و با تمایل به انشعاب بودند. سمان نیز طبیعی بود. علائمی از تشکیل عاج ثانویه وجود نداشت.
بقایای کم مینای چسبیده به عاج، نازکتر از حد طبیعی بودند و ویژگیهای مرفولوژیک آنها غیرطبیعی بود. محل اتصال مینا و عاج غیر عادی بود و کنگره دار نبود.
دندان های دائم وقتی که روئیدند، با پوشش مینایی نازک، خاکستری رنگ و بطور ناقص پوشیده شده بودند. از نمای در شیارهای مولر اول دائمی، عاج قهوه ای مشهود بود. از روکش های استینلس استیل کراون حتی قبل از رویش کامل این دندانها، برای محافظت آنها از سایش، استفاده گردید.
شایان ذکر است که در سندرم راشیتیسم ناشی از مقاومت در برابر ویتامین D ، می توان اختلالات مینا و عاج را ملاحظه نمود.
ادنتوم
یک تومور ادنتوژنیک و خوش خیم نسوج دندانی بوده و شامل ترکیبی از بافتهای تشکیل دهنده دندان مانند مینا، عاج، پره دنتین، سمان، پالپ و بافت پریودنتال می باشد.
این حالت ممکن است ناشی از جوانه زدن دائم و مداوم دندان های شیری یا دائمی یا این که ناشی از رشد غیرطبیعی سلولهای جوانه دندانی باشد، که در این نمونه ها ادنتوم به جای دندان طبیعی می نشیند. اتیولوژی آن ناشناخته و عموما در نوجوانان است. ضایعه اکثرا با دندان نهفته همراه می باشد. ادنتوم می تواند به صورت کامپاوند یا کمپلکس باشد.
در نوع کامپاوند ، این تومور معمولا زوج و شامل چندین دندان نسبتا کوچک می باشد. در داخل این دندان ها، ترتیب قرارگیری بافتها، قابل مقایسه با دندان نرمال بوده و مینای بالغ، عاج شبه دندانی را احاطه نموده و دارای یک پالپ در مرکز است و ریشه هایی نیز دارد. هر دنتیکل در کیسه دندانی محاط و توسط کپسول فیبروزه از استخوان جدا می باشد بنابراین این توده کلسیفیه شبیه دندان نرمال و شایع بوده و نسبت به ادنتوم کمپلکس احتمال وقوع بیشتری دارد. همچنین نمای رادیوگرافیک مشخص و شبیه به یک دندان بسیار کوچک است.
در نوع کمپلکس ، تومور شامل سمان، مینا، عاج و پالپ بوده که غیرنرمال و پراکنده اند و توسط کپسول فیروزه ای محاط شده اند. ادنتوم کامپلکس و کامپاوند ، کاملا مجزا از یکدیگر نبوده ولی به دو شکل متفاوت دیده می شوند ادنتوم بایستی از طریق جراحی برداشته شده و برای آزمایشات میکروسکوپیک ارسال تا تشخیص با اطمینان انجام شود.