آمالگام چیست؛ مزایا، معایب و ویژگیهای آمالگام دندانی
توضیحات:
-
به نام خدا
طبق آمار به طور متوسط از هر ۱۰ نفر بزرگسال ۹ نفر دچار درجات مختلفی از پوسیدگی دندان میباشند. پوسیدگی یک نوع باکتری دندانی است که بسیار شایع میباشد و باعث بروز دندان درد میشود. معمولا متخصصین کلینیک دندانپزشکی با درمان پوسیدگی دندان از طریق پر کردن دندان با موادی مانند آمالگام دندانی این مشکل را برطرف مینمایند. در این مقاله اطلاعات بسیار مفیدی دربارهی اینکه آمالگام چیست و چه مزایا و معایبی دارد درج شده است.
آمالگام چیست؟
آمالگام دندانی که به علت شکل ظاهریاش گاهی اوقات «فیلر نقره» نامیده میشود، مخلوطی از جیوه، نقره، مس، قلع و روی است که برای پرکردن حفرههای درون دندان بکار میرود. وزن آنها تقریباً نصف وزن (۵۰٪) جیوه است.
آیا آمالگام برای دندان ایمن است؟
پرکردگیهای آمالگامهای دندانی بسته به تعداد و سن پرکردگیهای موجود و با توجه به اقداماتی مانند ساییدن دندان و جویدن آدامس، ممکن است مقدار کمی جیوه را به صورت بخار (گاز) آزاد کنند. هنگامی که یک پرکردگی آمالگام جدید قرار داده میشود یا یک پرکردگی قدیمی برداشته میشود، بیماران و دندانپزشکان ممکن است موقتاً در معرض افزایش بخار جیوه قرار بگیرند. در حالی که خوردن (بلعیدن) ذرات کوچک آنها برای سلامتی خطرناک نیست، استنشاق (تنفس) بخارهای جیوه ممکن است برای بیماران خاصی مضر باشد.
به طور کلی، ممکن است افرادی که دارای چند پرکردگی آمالگامهای دندانی هستند، سطح جیوه در خون یا ادرار آنها کمی بالاتر باشد، با این حال، آنها معمولاً در سطحی ایمن حفظ میشوند. مطالعات بر روی افرادی که آمالگامهای دندانی دریافت کردهاند شواهد قطعی را ارائه نمیدهد مبنی بر اینکه این نوع پرکردگی اثرات مضری بر سلامتی در جمعیت عمومی میگذارد.
چه کسانی باید نگران آمالگام دندانی باشند؟
افراد خاصی، از جمله زنانی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند، مادران شیرده، کودکان (به ویژه کودکان زیر شش سال)، افرادی که آلرژی شناخته شده به جیوه دارند و افرادی که اختلالات عصبی یا اختلال عملکرد کلیوی دارند، ممکن است بیشتر مستعد مضراتِ قرار گرفتن در معرض جیوهی آمالگام باشند و ممکن است سلامتی آنها بیشتر در معرض خطر باشد. اطلاعات کمی دربارهی اثرات احتمالی قرار گرفتن در معرض بخار جیوه از آمالگام دندان برروی سلامتی این گروه از افراد موجود است. به همین ترتیب، اگر جزء یکی از جمعیتهای پرخطرِ شناسایی شده هستید و نیاز به پر کردن دندان دارید، سازمان غذا و دارو (FDA) به شما توصیه میکند که در صورت امکان از آمالگامهای دندانی پرهیز کنید. با دندانپزشک خود در مورد سابقهی سلامتی و سایر گزینههای درمانی موجود برای پرکردن دندان صحبت کنید.
· زنانی که باردار هستند یا قصد باردار شدن دارند
جاسازی پرکردگیهای آمالگام جدید در یک مادر باردار ممکن است منجر به افزایش یا جهش زیاد و گذرای جیوه در مادر و جنین شود. برخی مطالعات نشان داده است که رابطهای بین تعداد پرکردگیهای آمالگام در مادر و سطوح جیوه در خون بندناف وجود دارد. نتایج حاصل از این مطالعات هیچ ارتباط خاصی با اثرات مضر سلامتی را شناسایی نکرد. با این حال، دادهها بسیار محدود است.
· مادران شیرده
میزان جیوه در شیر مادر به طور معمول بسیار اندک است. برخی مطالعات رابطهای را بین تعداد این نوع پرکردگیها در مادر و میزان جیوه در شیر مادر گزارش دادهاند. مطالعات محدود و اندکی آسیب احتمالی نوزادان و کودکانی که در معرض جیوهی آمالگام دندانی از شیر مادر قرار دارند را ارزیابی کردهاند و هیچ ارتباط مشخصی با اثرات مضر سلامتی را شناسایی نکردهاند.
· کودکان، به ویژه زیر شش سال
مطالعات بالینی در کودکان شش ساله و بالاتر ارتباط مشخصی را بین کاربرد آمالگامهای دندانی و اثرات مضر سلامتی پیدا نکردهاند. مطالعات روی کودکان زیر شش سال بسیار محدود است. سیستمهای عصبی در حال رشد کودکان ممکن است حساس به بخار جیوه باشند.
· افرادی که حساسیت بیشتری به جیوه یا سایر اجزای آمالگامهای دندانی دارند
برخی از افراد ممکن است به جیوه یا سایر اجزای آمالگامای دندانی (مثل مس، قلع یا روی) آلرژی یا حساسیت داشته باشند و ممکن است اثراتی از جمله واکنشهای آلرژیک و زخمهای دهانی و همچنین علائم عمومیتر را بعد از جاسازی یک این نوع پرکردگی را تجربه کنند.
· افرادی که دارای اختلالات عصبی یا اختلال عملکرد کلیوی هستند:
مطالعات نشان میدهد که جیوه در برخی از بافت های بدن از جمله مغز و کلیهها قرار دارد. اطلاعات بالینی بسیار محدودی در مورد اثرات احتمالیِ قرار گرفتن در معرض بخار جیوه بر سلامتی افرادی با اختلالات کلیوی و یا عصبی در دسترس است.
اگرچه ارتباط مستقیمی بین جیوهی ناشی از آمالگام و اثرات احتمالی مضر آن بر سلامتی برقرار نشده است و ممکن است جیوه از منابع دیگری مانند محیط یا رژیم غذایی نیز بر سلامتی تأثیر بگذارد، اما برخی از علائم یا نشانه های وجودِ جیوهی بیش از حد در بدن عبارتند از:
- اختلالات خلقی (مثل اضطراب، افسردگی، تحریک پذیری)
- مشکلات یا آشفتگی های خواب
- خستگی (احساس خستگی)
- مشکلات یا اختلالات حافظه
- رعشه (لرزش)
- مشکلات هماهنگی
- تغییرات در بینایی
- تغییرات در شنوایی
آیا باید پرکردگیهای آمالگام دندانی را خارج کرد؟
اگر پرکردگی های شما در وضعیت مطلوبی قرار دارند و دندانپزشک یا متخصص بهداشت میگوید که در زیر پرکردگی هیچ پوسیدگی وجود ندارد، خارج کردن پرکردگی آمالگام توصیه نمیشود زیرا برداشتن پرکردگیهای سالم ممکن است منجر به از بین رفتن غیرضروری ساختار دندان سالم شود و باعث شود به طور موقتی در معرض افزایش بخار جیوهی آزاد شده در طی فرآیند برداشتن قرار بگیرید. پرکردگی های آمالگام سالم در هر فرد، از جمله کسانی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند مانند مادران باردار یا شیرده و کودکان، نباید به منظور پیشگیری از هرگونه بیماری یا وضعیت بهداشتی خارج شوند، مگر اینکه یک متخصص مراقبتهای پزشکی این کار را الزامی بداند. اگر بیماری دارید (به ویژه حساسیت یا آلرژی به جیوه یا بیماری عصبی یا کلیوی)، باید دربارهی خارج کردن و جایگزینی با دندانپزشک یا پزشک خود مشورت کنید.
از چه مواد دیگری میتوان برای پر کردن دندان استفاده کرد و فواید و خطرات آنها چیست؟
استفاده از آمالگام برای دندان با گذشت سالها رو به کاهش بوده است و موادی مثل کامپوزیتهای رزینی و گلس آینومرها (که بعضاً «پرسلن»، «رزین» یا «فیلرهای سفید» نامیده میشوند) بیشتر مورد استفاده قرار گرفتهاند. دوام این مواد جایگزین از زمان تولیدشان تاکنون بهبود یافته است، اما ممکن است به خاصیت پر کردن آمالگام نرسد، به ویژه در مناطقی که نیروهای سایش و تنش ناشی از جویدن، مانند دندانهای عقب (دندانهای آسیا) زیاد باشد.این روش پرکردن دندان در شرایط خاص بالینی نسبت به مواد رزینی دارای مزایایی است، مثل:
- هنگامی که مشخص شود یک بیمار در معرض خطر بیشتری برای پوسیدگی دندان قرار دارد.
- در مواردی که نیازی به پرشدگی زیاد در دندانهای خلفی (عقبی) وجود دارد که در آنجا نیروهای فشاری زیاد است. و
- جایی که رطوبت میتواند برای جاسازیهای خاص مثلاً در نزدیکی خط لثه مشکل ساز باشد.
اگرچه ممکن است جاسازی مواد رزینی به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، اما در مقایسه با آمالگام دندان، معمولاً ساختار دندانی که چندان سالم نیست باید برداشته شود تا مواد رزینی جاسازی شوند. همچنین مواد رزینی مزایای اضافی را به همراه دارند، از جمله رنگ آنها با ساختار دندان مطابقت دارد و فاقد فلزات سنگین است. با این حال، کاربرد مواد رزینی خطراتی را در پی دارد و نگرانی اصلی آن قرار گرفتن در معرض و حساسیت بیش از حد به برخی از مواد شیمیایی مانند متاکریلات و مدت دوام آنها (طول عمر) است.
اگر به پر کردن دندان نیاز دارید، در مورد تمام گزینههای درمانی با دندانپزشک خود صحبت کنید، از جمله مزایا و خطرات استفاده از آمالگام و سایر مواد ترمیم کننده دندان، تا به شما در گرفتن یک تصمیم آگاهانه کمک کند. اگر نگران قرار گرفتن در معرض جیوهی ناشی از این نوع پرکردگی هستید، باید مواد رزینی را به شدت در نظر بگیرید. تصمیم گیری دربارهی اینکه از کدام ماده برای پر کردن حفرههای دندان خود استفاده کنید باید توسط شما و دندانپزشک تان (و در صورت لزوم پزشک) گرفته شود.
دوام هر نوع پرکردگی یا دندان علاوه بر مواد پرکردگی دندانی به عوامل زیادی نیز بستگی دارد. برای اینکه دندانها و پرکردگی ها دوام طولانی مدتی داشته باشند، باید یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید و معاینات منظم دندان ها را دنبال کنید.
در صورت بروز واکنشهای جانبی با پرکردگی آمالگام دندانی چه اتفاقی میافتد؟
اگر فکر میکنید که واکنشهای جانبی را در اثر درمان آمالگام دندانی تجربه کردهاید، باید این مسئله را با دندانپزشک یا پزشک خود در میان بگذارید.
قبل از تهیهی پرکردگی آمالگام دندانی، باید چه اطلاعاتی داشته باشیم؟
تصمیم گیری برای استفاده از مواد پرکننده جهت درمان پوسیدگی دندان انتخابی است که شما باید به کمک دندانپزشکتان انجام دهید. همانطور که گزینه های خود را بررسی میکنید، باید اطلاعات زیر را در مورد پرکردگی آمالگام دندانی بخاطر داشته باشید:
مزایای آمالگام برای دندان
- قوی و با دوام است، بنابراین احتمال شکستن آن نسبت به انواع دیگر پرکردگی ها کمتر است.
- در بیمارانی که خطر پوسیدگی دندان در آنها بالا است، برای آماده سازیهای بزرگ دندان و در مواردی که رطوبت باعث میشود پیوند با دندان برای سایر مواد مانند رزین دشوار شود، مفید خواهد بود.
- این روش پرکردگی از ارزان ترین نوعِ مواد پرکردگی است.
- آمالگام دندانی بیش از ۱۵۰ سال است که در صدها میلیون بیمار در سراسر جهان استفاده می شود.
چرا از جیوه در آمالگام دندانی استفاده می شود؟
تقریباً نیمی از پرکردگی آمالگام دندانی، جیوه مایع و نیمی دیگر آلیاژ پودریِ نقره، قلع و مس است. از جیوه برای اتصال ذرات آلیاژ به یکدیگر در یک پرکردگی قوی، بادوام و جامد استفاده میشود. خواص منحصر به فرد جیوه (در دمای اتاق مایع است و به خوبی با پودر آلیاژ پیوند برقرار میکند) آن را به یک جزء مهم آمالگام دندانی تبدیل می کند که به دوام آن کمک میکند.
آیا جیوهی موجود در آمالگام دندانی همان جیوهی موجود در برخی از انواع ماهیها است؟
خیر. چندین فرم شیمیایی مختلف از جیوه وجود دارد: جیوه عنصری، جیوه غیر آلی و متیل جیوه. فرم جیوه در آمالگام دندانی، جیوه عنصری است که بخار جیوه آزاد میکند. فرم جیوهی موجود در ماهی، متیل جیوه است، یعنی نوعی جیوه آلی. بخار جیوه عمدتاً توسط ریهها جذب میشود اما متیل جیوه عمدتاً از طریق دستگاه گوارش جذب میشود. بدن این اشکال جیوه را به طور متفاوتی پردازش میکند و دارای تحمل سطوح مختلف بخار جیوه و متیل جیوه است. با این حال، برخی از مطالعات اخیر نشان میدهد که جیوه غیر آلی در آمالگام دندانی و جیوه آلی (متیله) در غذاهای دریایی میتوانند در بدن به یکدیگر تبدیل شوند و در نتیجه تشخیص اثرات آنها بر سلامتی دشوار میشود.
تجمع زیستی چیست؟
تجمع زیستی به تجمع یا افزایش مداوم غلظت ماده شیمیایی در اندامها یا بافتهای بدن گفته میشود. جیوهی آمالگام دندانی و سایر منابع (مثل ماهی) دارای تجمع زیستی است. اگرچه مقدار زیادی از جیوه (چه از آمالگام دندانی و چه از طریق غذا) از بین میرود، اما بخشی از آن میتواند در مایعات بدن و بافتها از جمله کلیهها و مغز جمع شود. با این حال، مطالعات نشان نداده است که افزایش سطوح جیوه و تجمع زیستیِ ناشی از آمالگام دندانی باعث آسیب دیدگی اعضای بدن میشود.
اگر نگران جیوه در آمالگامهای دندانی هستیم، آیا باید پرکردگی ها را خارج کنیم؟
اگر پرکردگیهای شما در شرایط خوبی قرار دارند و هیچ گونه پوسیدگی در زیر آنها وجود ندارد، سازمان غذا و دارو (FAD) توصیه نمی کند که پرکردگیهای آمالگام خود را برداشته یا جایگزین کنید. خارج کردن پرکردگیهای سالم منجر به از بین رفتن غیر ضروری ساختار دندان سالم میشود و باعث میشود به طور موقتی در معرض افزایش بخار جیوهی آزاد شده در طی فرآیندِ برداشتن قرار بگیرید. پرکردگی سالم در هر فرد، از جمله گروههای حساس مانند مادران باردار / شیرده و کودکان، به منظور پیشگیری از هر گونه بیماری یا مشکل سلامتی، نباید خارج شود، مگر اینکه یک متخصص مراقبتهای پزشکی این را توصیه کند. در صورت داشتن یک بیماری (به ویژه حساسیت / آلرژی به جیوه، یا بیماری عصبی / کلیوی)، میتوانید در مورد خارج کردن و جایگزینی با دندانپزشک و / یا پزشک خود مشورت کنید.
دوام و ماندگاری هر ترمیم دندان علاوه بر مواد پرکردگی دندان، به عوامل زیادی بستگی دارد. برای کمک به ماندگاری طولانی دندانها و پر کردگیها، باید یک رژیم غذایی سالم، بهداشت دهان و دندان و معاینات منظم دندانها را رعایت و دنبال کنید.
هر کسی باید در مورد گزینههای درمانی، از جمله مزایا و خطرات مربوط به آن با دندانپزشک خود مشورت کند.