انواع کیست دهانی
توضیحات:
-
به نام خدا
کیست، کیسهی غیرطبیعی مملو از مایع، گاز یا جامدی است که در بدن تشکیل میشود. کیست دهان معمولاً محتوی مایع است و احتمال تشکیل آن در هر جایی از دهان، از جمله استخوان، لب، زبان، گلو یا غدد بزاقی وجود دارد. این کیستها معمولاً بدون درد و به عرض کوچکتر از یک اینچ (2.54 سانتی متر) هستند. اما کیست عفونی یا آبسه قرمز رنگ، متورم و دردناک است. به انباشته شدن چرک آبسه گویند. گاهی لازم است برای از بین بردن و خارج کردن کیست لثه ایجاد شده عمل جراحی انجام شود. وجود کیست در دهان ممکن است علت بوی بد دهان کودکان و بزرگسالان باشد.
انواع کیست دهانی
کیستهای حفره دهان به دو گروه اصلی طبقهبندی میشود:
کیست ادنتوژنیک
کیست رادیکولار
کیست رادیکولار یا اپیکال خود دارای چند نوع است که در ادامه هر یک را توضیح میدهیم:
شایعترین نوع کیست حفره دهان کیستهای پریاپیکال است که در نتیجه عفونت دندان اطراف نوک ریشه ایجاد میشود. اگر در درمان دندان عفونی کوتاهی شود یا برای درمان آن فقط به مصرف آنتیبیوتیک اکتفا شود، پیآمد نهایی این سهلانگاری تشکیل کیست اطراف ریشه دندان خواهد بود. درمان نکردن کیست دندان پریاپیکال به نوبه خود به تحلیل رفتن بیشتر استخوان اطراف اپکس (انتهای بخش مخروطی) دندان منجر میشود. دندان عفونی باید باید با عصبکشی یا کشیدن درمان شود. کیست ناشی از دندان عفونی دارای سه نوع است:
- کیست پریودنتال
- کیست پریاپیکال
- کیست انتهای ریشه
درمان
- و در شرایط خاص:
- کیست دنتیژروس
کیست دنتیژروس یا فولیکولار دومین کیست شایع ادنوتوژنیک است و رایجترین کیست رشدی تکاملی فک است که به گردن (سرویکس) دندان (محل اتصال مینا به سیمان دندان) میچسبد و تاج دندان درنیامده را دربر میگیرد. این کیست اطراف دندانهای نهفتهای مانند دندان عقل تشکیل میشود که از لثه بیرون نزدهاند و باعث تحلیل رفتن استخوان این ناحیه میشود. کیست دنتیژروس اطراف دندان عقل و خود دندان تشکیل میشود . درمان کیست ریشه دندان معمولاً باید با جراحی انجانم می شود.
درمان
- کشیدن دندان
- خارج کردن محتوای بافت نرم
چنانچه کیست دندان به بخش قابل توجهی از فک آسیب زده باشد، رویکرد اولیه درمان عبارت است از:
- خارج کردن دندان از لثه
- مارسوپیالیزیشن کیست
کیست پریموردیال
تغییرات کیستی در جوانه دندان در حال رشد، پیش از تشکیل مینای دندان منجر به ایجاد کیست پریموردیال میشود. از آنجایی که این نوع کیست روی جوانه دندان ایجاد میشود، دندان روی قوس دندانی فک قرار نمیگیرد، مگر آن که کیست روی دندان اضافی درآمده باشد که معمولاً در کودکان و جوانان در بازه سنی 10 تا 30 سال دیده میشود.
درمان
عمل جراحی به منظور کورتاژ (تراشیدن) استخوان باید انجام شود.
کراتوکیست ادنتوژنیک
این نوع کیست رفتار بالینی تهاجمی دارد و به دلیل ابتلا به سندرم کارسینوم سلول بازال (سرطان سلول پایهای) احتمال عود کردن آن بالا است.
درمان
- انجام جراحی به منظور ایجاد برش و کورتاژ بافت استخوانی اطراف
- استخوانبرداری (استکتومی)
- معاینات بعد از جراحی و تحت نظر بودن با توجه به احتمال بالای عود کردن کیست بسیار مهم است.
- اکثر موارد عود کیست پس از 5 سال مشاهده میشود.
کیست پریودنتال طرفی
کیست پریودنتال طرفی کیستی رشدی نموی است که معمولاً در تصاویر رادیوگرافی مشخص میشود و اگر چه دردناک نیست اما موجب تحلیل رفتن استخوان میشود. برای برداشتن و درمان کیست دندان عموماً باید جراحی انجام شود.
درمان
- برش موضعی در محل کیست
- تحت نظر بودن پس از درمان کیستهای ادنتوژنیک چند کانونی
کیست باقیمانده
این کیست نوعی کیست پریاپیکال است که پس از درآمدن دندان از بین نمیرود و باید برای خارج کردن آن جراحی انجام شود.
کیست رویشی
این کیست معمولاً در کودکان مشاهده میشود و زمانی ایجاد میگردد که دندان از استخوان بیرون زده باشد و در حال خروج از لثه باشد، اما نتواند این مسیر را به خوبی طی کند. این کیستها معمولاً نیازی به درمان ندارند، چون به خودی خود و پس از درآمدن دندان پاره میشوند.
کیستهای غیرادنتوژنیک
کیست گویچهای فکی
این کیست بین دندان نیش و ثنایای کناری و معمولاً روی بافت پوششی ملتهب ایجاد میشود.
کیست نازولبیال
کیست نازولبیال کیستی رشدی تکاملی که در لب بالا ایجاد میشود و علت آن نامشخص است. البته دو نظریه درباره علت ایجاد آن وجود دارد که بر اساس یکی از آنها کیست نازولبیال کیستی فیشورال و نشأت گرفته از باقی ماندههای بافت پوششی است که هنگام به هم پیوستن فک و خط میانی و کناری بینی در امتداد خط همجوشی گیر میافتد. اما در نظریه دوم تشکیل کیست را ناشی از محل نامناسب بافت پوششی در مجرای بینی ـ اشکی (نازولاکریمال) میدانند. بافت پوششی به دلیل موقعیت و بافت شناسی مشابه به اشتباه در مجرای اشکی ایجاد میشود.
موکوسل (کیست دهانی احتباس مخاط)
موکوسل یا کیست ناشی از احتباس مخاط عارضهای شایع و بیخطر است که از تحریک یا صدمه دیدن بافت دهان، زبان یا لب در اثر اتفاقاتی مانند گاز گرفتن داخل دهان یا زبان، مکیدن لب بین دندانها یا زخم شدن زبان یا لب ناشی میشود. موکوسل معمولاً بدون درد است و غالباً به خودی خود پاره میشود و بدون نیاز به درمان خاصی التیام مییابد. اگر کیست ناراحت کننده شود یا بزرگتر شود و پاره نشود، باید برای از بین بردن آن به دندانپزشک مراجعه کرد.
دلایل ایجاد شدن کیست دهان
کیست روی یکی از غدد بزاقی، روی مجرای خارج شونده از غدد، تشکیل میشود و با مسدود کردن مجرا فشار را افزایش میدهد. مایع جمع شده در نهایت مجرا را میبندد و به کف دهان راه مییابد. بافت کف دهان مایع را گیر میاندازد و سرانجام آن را جذب میکند. البته این فرایند زمانبر است، حالت چرخهای دارد و به دفعات تکرار میشود.
این نوع کیستها گاهی پس از تروما و گاهی بدون هیچ دلیل مشخصی ایجاد میشود.
تشخیص کیست دهانی از تومور سرطانی
اگر چه کیست حفره دهان سرطانی نیست، اما دندانپزشک باید آن را معاینه کند و مدتی تحت نظر داشته باشد تا اطمینان یابد که با کیست و نه تومور مواجه است. اکثر کیستها با چشم دیده میشود، مگر آن که زیر استخوان قرار گرفته باشد که در این صورت باید رادیوگرافی انجام شود. دندانپزشک گاهی نمونهبرداری به روش قدیمی یعنی عملی را انجام میدهد که در آن مقدار اندکی از بافت خارج میشود. در روش جدیدتر برای نمونهبرداری از سوزنی بسیار ظریف برای خروج مایع از کیست استفاده میشود. بافت یا مایع برای تایید تشخیص کیست به آزمایشگاه فرستاده میشود.
برداشتن کیست
برداشتن کیست معمولاً تحت بیحسی موضعی انجام میشود تا بیمار کوچکترین دردی حس نکند. جراحی برداشتن کیست معمولاً ساده و کوتاه است. البته اگر کیست بسیار بزرگ باشد، پس از برداشتن کیست جراحی گستردهتری به منظور بازسازی استخوان انجام میشود.
بیمار پس از عمل نباید هیچ گونه درد یا ناراحتی داشته باشد. برخی بیماران گاهی با حساسیت ملایمی روبرو میشوند که معمولاً به تدریج یا پس از چند روز مصرف دارو از بین میرود.
عصبکشی
تشکیل کیست کنار عصب یا ریشه مرده بسیار رایج است. دندانپزشک عصب مرده دندان را طی عمل عصب کشی خارج میکند و فضای ایجاد شده را با مواد مخصوص پر میکند تا از تشکیل کیست جلوگیری کرده باشد.
پوسته بیرونی دندان در روت کانالتراپی حفظ میشود تا کشیدن دندان ضرورتی نداشته باشد. دندانپزشک با دریل سوراخی را در دندان ایجاد میکند تا بتواند عفونت را بهطور کامل از پالپ خارج کند و کانالهای ریشه را تمیز کند.
عود کردن کیست
چنانچه بیمار بهطور مرتب به دندانپزشک مراجعه کند، متخصص میتواند وضعیت سلامت دهان و دندان را تحت نظر داشته باشد و اقدام درمانی مناسب را انجام دهد.
عود کردن عفونت عوارضی را به دنبال دارد که بر دندان و لثهها اثر میگذارد. گاهی لازم است دندان عفونی کشیده شود. به علاوه ممکن است باعث بروز عفونت لثه گردد ، همچنین عفونت در پوست نیز پخش شده باشد و منجر به تغییر رنگ، ورم و درد صورت شده باشد.
استخوان فک نیز از عفونت دندان آسیب میپذیرد، و ابتلا به استئومیلیت یا عفونت استخوان مشکلاتی جدی را در استخوان به وجود میآورد. این عارضه بیماری فرسایندهای است که با درد شدید همراه است و نیاز به درمان فوری دارد.