مصرف قطره آهن در كودكان
توضیحات:
-
به نام خدا
همه می دانیم که آهن عنصری کاملا حیاتی و بسیار ضروری برای بدن است. قسمت اعظم آهن بدن ما در هموگلوبین گلبولهای قرمز خون وجود دارد و ناقل اکسیژن از ریه به بافتها ی بدن چیزی نیست جز همین آهن موجود در هموگلوبین، نوزاد تازه متولد شده آهن مورد نیاز خود را از خون مادر در دوران جنینی گرفته است. اما سرانجام ذخیره آهن بدن شیرخواران در شش ماه اول زندگی دیگر پاسخ گوی نیاز بدن وی نبوده و در نتیجه لازم است کودک شما برای رشد و تکامل مناسب از 6 ماهگی تا 2 سالگی مکمل آهن دریافت کند. کمبود آهن موجب خستگی زودرس، کوتاهی مدت تنفس، تند تند نفس زدن، افت فعالیت بدنی و بروز اختلالات یادگیری در کودکان شده و نهایتا ممکن است عواقب متعددی داشته باشد. خوشبختانه با اصلاح و آموزش الگوی تغذیه نوزادان فقر آهن در کودکان کمتر دیده می شود. با این حال در بعضی مناطق هنوز هم فقر آهن به چشم می خورد و به همین علت باید آهن را به صورت قطره خوراکی تکمیلی به کودک داد.
قطره آهن و پوسیدگی دندان:
همکاران دندانپزشک زیاد دیده اند که عموما پدر و مادرها پوسیدگی دندان کودکشان را ناشی از مصرف قطره آهن ذکر می کنند اما باید بدانید که تحقیقات و مستندات علمی نشان می دهد که قطره آهن به خودی خود موجب پوسیدگی دندان نمی شود.
جا دارد در اینجا نیز ذکر شود که تنها عامل پوسیدگی دندان فعالیت میکروبی (باکتری) است. که این باکتریها برای فعالیت (و در نتیجه ایجاد پوسیدگی) به مواد قندی نیاز دارند. البته شیرین کننده استفاده شده در قطره آهن از ترکیبات غیر پوسیدگی زا مانند سدیم ساخارین است. پس بدون هیچ نگرانی در زمینه پوسیدگی دندان کودک می توانید قطره آهن را مصرف کنید. اما متاسفانه به دلیل عدم اطلاع، تعدادی از والدین به دلیل مقصر دانستن قطره آهن در ایجاد پوسیدگی، از خوراندن این مکمل مهم به کودکانشان امتناع می کنند.
قطره آهن و تغییر رنگ دندان:
مشکل دیگری که بیشتر والدین در استفاده از قطره آهن با آن مواجه می شوند، ایجاد تغییر رنگ در دندان کودکانشان لست. حوالی سن 6 ماهگی که زمان شروع مصرف قطره آهن نوزادان است، عموما نوزادان دندانی در دهان ندارند. رویش دندانهای شیری با تسریع یا تاخیر 6 ماهه نرمال است، اما در حدود سن 1 سالگی، اولین دندانهای شیری رویش می یابند و در همین زمان است که مصرف قطره آهن می تواند سبب تغییر رنگ سیاه یا قهوه ای در دندان کودک شود. متاسفانه در مواردی همین امر والدین را را از ادامه مصرف قطره آهن باز میدارد.
ولی خوب است بدانیم اولا چکاندن قطره آهن در دهان کودک اگر درست انجام شود هیچ گونه تغییر رنگی بر جا نخواهد گذاشت. ثانیا تغییر رنگ به دنبال مصرف آهن، برگشت پذیر و قابل تمیز شدن است. تنها عاملی که به صورت ثانویه می تواند باعث مستعد شدن دندان به پوسیدگی شود، همین رنگ ایجاد شده به وسیله برخی ترکیبات آهن روی دندان است. چرا که تجمع این رنگ روی سطح دندان (به خصوص ناحیه مجاور لثه دندانهای قدامی فک بالا) ممکن است سطح دندان را از حالت صاف و صیقلی خارج کرده و تولید سطحی زبر و خشن کند و همین زبری و ناصافی می تواند محل مناسبی برای تجمع و گیر پلاک میکروبی پوسیدگی زا در روی دندان و در نتیجه پوسیدگی دندان شود.
چند راه حل و توصیه در استفاده از قطره آهن:
1. ریختن قطره در عقب دهان:
قطره آهن را به کمک قطره چکان تا حد امکان در انتهای دهان کودک بریزید تا کمترین تماس را با دندانها داشته باشد. برای کودکان بزرگتر، می توان قطره آهن را با آبمیوه ای مانند آب سیب مخلوط کرد و از کودک بخواهیم آبمیوه را با کمک نی بنوشد. چرا که نوشیدن با نی سبب تماس کمتر مایع با دندانها می شود. حتی با چکاندن قطره در قسمت انتهایی دهان، چون ممکن است مقداری از آهن با بزاق دهان ترکیب شده باشد و سپس با بزاق روی دندانها منتقل شده باشد، بهتر است پس از قطره کمی آب به کودک بنوشانیم و یا حتی در صورت امکان روی دندان را با پنبه مرطوب پاک کنیم. رعایت بهداشت دهان کودک به وسیله یک مسواک کوچک انگشتی یا مسواک مخصوص شیرخوران (سر کوچکی دارد)، علاوه بر حذف آهن از سطح دندان باعث می شود که دندانها سفید، سالم و بهداشت دهان رعایت شود.
در مواردی که کمی از دندان کودک دچار تغییر رنگ شده باشد، شاید بهتر باشد که مقدار بسیار اندکی خمیر دندان مخصوص کودکان را روی مسواک گذاشته و در شبانه روز 2 مرتبه دندانها را مسواک بزنیم. با این عمل معمولا رنگ تیره و ظاهر نامطبوع دندان از بین می رود و دندان تا حدی ظاهر نرمال پیدا می کند. ضمن اینکه سلامت سایر دندانها نیز حفظ می شود. عموما خمیردندانهای مخصوص کودکان فاقد فلوراید یا حاوي فلوراید بسیار کمی است. اگر کودک هنوز قادر نیست آب دهانش را پس از مسواک زدن بیرون بریزد و یا طعم خوب خمیر دندان کودک را تحریک به قورت دادن خمیر دندان می کند، لازم است اضافه خمیر دندان پس از مسواک زدن با یک تکه پنبه مرطوب کوچک از دهانش پاک شود.
2. اسید اسکوربیک یا ویتامین C:
جذب آهن را افزایش داده و لبنیات و چای، سبب کاهش جذب آن می شود. در نتیجه بهتر است قطره آهن یا غذاهای حاوی آهن همراه با آب سیب یا آب پرتقال مصرف شود. همچنین واضح است که باید از شیر دادن به کودک بلافاصله پس از مصرف قطره آهن پرهیز کرد. همانطور که قبلا ذکر شد، عموما توصیه می شود که مصرف قطره آهن تا حدود 2 سالگی ادامه یابد. اما این به این معنی عدم نیاز فراتر بدن به آهن نیست، پس از این سنین هم لازم است که در برنامه غذایی کودکان، غذاهای حاوی آهن گنجانده شود. این مواد غذایی شامل اسفناج، لوبیا، عدس، تخم مرغ، زردآلو، انجیر خشک، گوشت قرمز، ماهی و جگر است. با مصرف این خوراکیها می توان تا حد زیادی از خطر فقر آهن در اطفال و بزرگسالان پیشگیری کرد.