معرفي درمان هاي پروتز
توضیحات:
-
به نام خدا
اصطلاح پروتز به معنای یک جسم مصنوعی است که جانشین یک عضو یا قسمتی از یک عضو از دست رفته بدن می شود. پروتزهای جایگزین کننده دندانها و نسوج اطراف آنرا پروتزهای دندانی می نامند. درمانهای پروتزی کلا به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می شوند. پروتزهای دندانی می توانند متکی به ایمپلنت یا conventional (معمولی) باشند.
1. درمانهای پروتز ثابت conventional:
این درمانها شامل ساخت post ،crown (روکش) و یا Fix partial denture(بریج)، Laminate پرسلنی، FRC و مریلند بریج هستند.
درمانهای دندانهای عصب كشي شده(RCT) :
در درمان دندانهای روت کانال شده هم می توان از روشهای ترمیمی استفاده کرد هم می توان این دندانها را روکش کرد. انتخاب نوع درمان بستگی به میزان نسج سالم باقی مانده دارد. لازم به ذکر است که هر دندان RCT نیاز به روکش ندارد و اگر دیواره های دندان نسبتا سالم مانده باشند می توان این دندانها را ترمیم نمود ولی در بیشتر مواقع این دندانها نیاز به روکش و قبل از آن ساخت post دارند .
POST:
در مواردی که تاج دندان RCT شده به شدت تخریت شده باشد، post ساخته می شود در ساخت post با استفاده از فضای ریشه یک تاج مصنوعی برای دندان ساخته می شود که به آن (core) گفته می شود سپس مراحل ساخت روکش انجام می شود.
انواع POST:
1. Post های پیش ساخته که می توانند فلزی یا سرامیکی (Fiber) باشند.
2. Post & core های ریختگی.
POST های پیش ساخته:
در شرایطی که بیش از ½ از نسج تاج دندان باقی مانده باشد می توان از آنها استفاده کرد. این post ها در مطب بصورت آماده موجودند و برای آماده سازی کانال باید از Dril های مخصوص خود آنها استفاده کرد بعد ازسمان کردن post پیش ساخته داخل کانال قسمت تاجی یا core با استفاده از مواد ترمیم build up می شود و معمولا می توان تراش و قالبگیری روکش را در همان جلسه انجام داد.
Post & core ریختگی:
اگر نسج باقی مانده دندان از ½ کمتر باشد دیگر نمی توان از post های آماده استفاده کرد و حتما باید Post & core ریختگی ساخته شود. بعد از آماده سازی کانال الگوی Post & core با استفاده از رزین ساخته شده و به لابراتوار جهت ریختگی ارسال می شود. درجلسه بعد post داخل ریشه دندان سمان می شود بنابراین این درمان حداقل به دو جلسه نیاز دارد، درجلسه دوم بعد از سمان Post & core داخل ریشه، قالبگیری جهت ساخت روکش انجام می شود.
ساخت Crown (روکش):
مراحل ساخت روکش در مورد دندانهای RCT شده توضیح داده شد. در مورد دندانهای Vital (زنده) اگر تخریب دندان به اندازه ای باشد که با درمانهای ترمیمی نتوان آنرا بازسازی کرد این دندان نیاز به روکش دارد. جهت ساخت روکش ابتدا دندان تراش داده شده، قالبگیری انجام می شود و روکش توسط لابراتوار ساخته می شود. این روکشها می توانند Full metal (تمام فلز)، PFM (چینی متصل به فلز) و تمام سرامیک و یا کامپوزیتی باشند که بر حسب شرایط و خواسته بیمار نوع روکش انتخاب می شود معمولا روکشهای تمان سرامیک به دلیل اینکه در ساختار آنها فلز به کار نرفته زیباتر هستند و بیشتر در نواحی قدامی از آنها استفاده می شود. روکشهای تمام فلز فقط در دندانهای خلفی کاربرد دارند.
Fix partial denture (بریج):
در مواردی که یک و یا تعداد بیشتری دندان از دست رفته باشد و در هر دو سمت ناحیه بی دندان، دندان موجود باشد، یکی از روشهای جایگزین دندانهای از دست رفته ساخت بریج یا FPD است که پیش آگهی درمان بستگی به تعداد دندانهای از دست رفته و میزان استحکام دندانهای پایه دارد.
در این روش دندانهای پایه دو طرف ناحیه بی دندانی تراشیده می شوند و دندانهای از دست رفته با اتصال به روکش دندانهای پایه جایگزین می شوند. به این دندانهای جایگزین شده اصطلاحا Pontic گفته می شود. البته امروزه با توجه به متداول شدن درمان ايمپلنت بهتر است دندانهای از دست رفته توسط ايمپلنت جایگزین شوند و تا حد امکان از ساخت بریج اجتناب شود.
Porcelain Laminate Veneer:
ساخت وینرها یک روش محافظه کارانه برای بهبود بخشیدن به ظاهر دندانهای قدامی است در مواردی که فرم یا رنگ دندانهای قدامی مطلوب نیست به جای روکش کردن آنها می توان از لامینت استفاده کرد. در این روش سطح لبیال و گاهی لبه اینسایزال دندانها تراش بسیار مختصری داده می شود و بعد از قالبگیری در لابراتوار یک پوسته پرسنلی بسیار نازک ساخته می شود و به این ترتیب رنگ و کانتور دندان اصلاح می شود.
در روشی دیگر می توان به جای استفاده از پرسلن از قرار دادن کامپوزیت بطور مستقیم روی سطح لبیال دندانهای قدامی استفاده کرد که به آن composite laminate veneer گفته می شود.
2. پروتزهای متحرک:
درمانهای متحرک شامل Removable partial denture (پروتزهای پارسیل متحرک)، Full denture (دست دندان کامل) و Occlusal splint ها هستند این پروتزها همانطور که از اسمشان پیداست متحرکند و بیمار خود می تواند در صورت لزوم آنها را از دهان خارج کرده و مجددا جایگذاری کند.
Removable partial denture:
پروتزهای پارسیل متحرک برای جایگزینی دندانها در شرایطی استفاده می شود که بیمار تعدادی از دندانهایش را از دست داده و به هر دلیلی امکان ساخت پروتزهای ثابت وجود ندارد.
پروتزهای پارسیل کلا به دو دسته تقسیم می شوند:
1. پروتزهای پارسیل کرم کبالت: که در ساختمان آنها یک ساختار یا چار چوب فلزی جهت افزایش استحکام بکار رفته و ساخت آنها یک درمان دائمی یا طولانی مدت تلقی می شود.
2.پروتزهای پارسیل آکریلی: ساختار فلزی ندارند و بیشتر به عنوان درمان بینابینی (Transitional) و یا موقتی (intrim) کاربرد دارند و استفاده طولانی مدت از آنها می تواند باعث تخریب بافت و دندانهای باقی مانده شود.
Full denture:
یا پروتز کامل در بیماران کاملا دندان برای جایگزینی کل دندانهای از دست رفته ساخته می شود.
Occlusal splint:
اسپلینتهای اکلوزالی برای بیماران مبتلا به اختلالات مفصلی یا (Temporo- mandibular disorder) TMD ساخته می شوند. این بیماران ممکن است دچار دردهای مفصلی گیجگاهی – فکی، درد عضلات جونده محدودیت باز کردن دهان و حرکات فکی، سایشهای دندانی و Bruxism clenching (دندان قروچه) باشند.
این اسپلینیت یک وسیله شفاف آکریلی U شکل است که معمولا برای فک بالا ساخته می شود، می تواند به دو صورت Hard و Saft (سخت و نرم ) باشد ولی در اکثر موارد نوع سخت آن تجویز می شود. اگر این اسپلینت برای محافظت دندانها از سایش هنگام خواب تجویز شود و بیمار فقط شبها از آن استفاده کنند به آن Night guard گفته می شود .