موکوزیت و تاثیرات آن در دندان پزشکی
توضیحات:
-
به نام خدا
موکوزیت دهانی یکی از عوارض جدی رادیوتراپی و شیمی درمانی است . معمولا بیمارانی که به دلیل تومورهای ناحیه سر و گردن درمان ترکیبی شیمی درمانی یا رادیوتراپی دریافت می کنند یا بیمارانی که قبل از پیوند مغز استخوان تحت دوز بالای شیمی درمانی قرار می گیرند، موکوزیت دهانی شدیدتری را تجربه می کنند. مطالعات انجام شده نشان داده است که بین 33 تا 51 % از بیمارانی که پروتکل استاندارد شیمی درمانی را دریافت می کنند، به این عارضه حاد مبتلا می شوند. عواملی مانند نوع درمان و میزان حساسیت پذیری بیماران در بروز موکوزیت دهان تاثیر گذارند.
علائم اصلی موکوزیت دهانی
موکوزیت دهانی ناشی از اشعه معمولاً در طی هفته دوم پرتودرمانی ظاهر می‌شود.
- اریتم و ادم مخاط دهان اولین علائمی هستند که در پایان هفته اول رادیوتراپی مشاهده می‌شوند.
- اروژن و زخم پوشیده با غشاء کاذب حاصل از اگزودای سفید رنگ در طی هفته دوم به وجود می‌آید.
- احساس سوزش، درد، از بین رفتن حس چشایی و خشکی دهان شایع هستند.
- ضایعات در طول دوره درمان و تا چند هفته پس از آن نیز باقی می‌مانند.
عوامل کاهش موکوزیت
درمان مناسب جهت موکوزیت بسیار حائز اهمیت است . عوامل زیر در کاهش موکوزیت موثر هستند .بهداشت مناسب دهانی (باید از مسواک‌های نرم جهت تمیز کردن دندان‌ها استفاده کرد. مسواک زدن با آب گرم، موهای مسواک را نرم‌تر نیز می‌کند)
شستشوی مرتب دهان با آب (هر دو ساعت هنگام بیداری، می‌توان نمک و یا جوش شیرین را نیز به آب اضافه کرد. یک‌دوم تا یک قاشق چایخوری در هر ۱۸ اونس آب)
پیشگیری از مصرف غذاهای تند ، اسیدی ، سفت و داغ گرم و با ماهیت خشک و زبر
استفاده از خمیردندانهای با طعم مناسب و بدون مواد اضافه کننده تند
استفاده از دهانشویه های بدون بیس الکل جهت ضدعفونی کنندگی حفره دهان
استفاده از عوامل تسکین دهنده مثل ديفن هیدرامین ، بنزیدامین و …
استفاده از مواد ضدقارچی موضعی مثل نيستاتين
استفاده از سرم نمکی و همینطور اسپری لیدوکائین جهت کاهش درد بیماران
استفاده از جایگزین‌های بزاق در صورت نیاز
استفاده از مرطوب‌کننده‌های لب
مکیدن آب نبات
استفاده از نخ دندان‌های بدون موم (unwaxed floss)،
اجتناب از مصرف مایعات خیلی سرد و یا خیلی گرم
اجتناب از مصرف غذاهای حاوی عصاره اسیدسیتریک نظیر گوجه، پرتقال، لیمو
اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا محصولات تنباکوروش های درمان موکوزیت
1- درمان‌های دارویی
wf10 دارویی است که اخیرا جهت درمان ایدز معرفی شده و از طریق هدف قرار دادن ماکروفاژها اثر می‌کند، اما می‌تواند شدت موکوزیت‌های اوروفارنژیال را کاهش دهد. پالیفرمین(Palifermin) داروی دیگر مورد تایید اداره نظارت بر غذا و داروی ایالات متحده در این زمینه است. این دارو که یک فاکتور رشد کراتینوسیت انسانی نوترکیب۱ می‌باشد، بروز و طول مدت موکوزیت را کاهش می‌دهد. موثر بودن پالیفرمین در لوکمی، لنفوم و نیز پس از پیوند سلول‌های بنیادی خونی تایید شده است، ولی در مورد سایر سرطان‌ها هنوز بررسی‌ها ادامه دارد.
این دارو به مدت سه روز قبل از آغاز شیمی‌درمانی و یا رادیوتراپی به صورت وریدی تزریق می‌شود و تا سه روز بعد از شیمی‌درمانی نیز ادامه می‌یابد اما در روز شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی نباید تزریق صورت گیرد.
شایع‌ترین عارضه جانبی این دارو، راش‌های پوستی است. احساس غیر عادی در دهان (احساس ضخیم شدن زبان، احساس سوزش و خارش) نیز ممکن است رخ دهد. گاهی افزایش بدون علامت پروتئین در خون دیده می‌شود، اما هیچ عارضه جدی با مصرف پالیفرمین گزارش نشده است.2- داروهای تحت بررسی
ترکیب دهانشویه سالین، هیدروژن پراکساید و لوبریکنت‌های دارای پایه آبی (مانند ژل EK-Y) از مواردی است که جهت کاهش شدت موکوزیت پیشنهاد می‌شود. پودرهایی که به صورت دهانشویه مصرف می‌شود (نظیر شیر منگنز و مایع Amphogel) نیز توصیه می‌گردند. بنزید آمین هیدورکلراید نیز می‌تواند شدت علایم موکوزیت را کاهش دهد.سوکرالفیت (Sucralfate) که برای درمان زخم‌های معدی روده‌ای استفاده می‌شود، ممکن است یک مخاط مصنوعی روی سطح مخاط زخمی در بیماران دارای شرایط اسیدی ایجاد کند و نشان داده شده است که سوسپانسیون این دارو شدت موکوزیت و میزان درد ناشی از آن را کاهش می‌دهد. میزوپروستول (Misporostol)، فاکتور TGF.B و استفاده از لیزر کم انرژی هلیوم ـ نئون نیز از درمان‌های تحت بررسی موکوزیت است.
بررسی تخصصی موکوزیت
موکوزیت دهانی به اریتم، ادم، آتروفی و زخم مخاط دهان اطلاق می‌شود که در بیش‌تر موارد در اثر شیمی درمانی و رادیوتراپی سرطان‌ها ایجاد می‌شود. در بیمارانی که شیمی درمانی می‌شوند به‌خصوص موارد با دوز بالا، پیوند مغز استخوان این عارضه بیش‌تر دیده می‌شود. موکوزیت دهانی به‌صورت نواحی با اریتم و آتروفی مخاطی دیده می‌شود که در نهایت با از بین رفتن سد مخاطی و زخم هایی پوشیده از لخته فیبرینی ملاحظه می‌گردد. زخم های دهانی به‌صورت کلی در مخاط باکال به‌صورت دو طرفه، سطح شکمی و پشتی زبان، مخاط لبیال و کام نرم دیده می‌شود.شایع‌ترین علامت موکوزیت دهانی درد در دهان است که منجر به ناتوانی بیمار می شود. هم‌چنین اشکال در خوردن غذا و آشامیدن و صحبت کردن رخ می دهد. اندازه زخم ها از 0.5 تا 4 سانتی‌متر متغیر است. به‌طور کلی عفونت کاندیدیازیس و بیش‌تر نوع با غشاءکاذب آن، شایع‌ترین عفونت دهانی در بیماران میلوساپرس است. در حالی‌که ویروس HSV type1 شایع‌ترین عفونت ویروسی دهانی در این بیماران است.
درمان رایج موکوزیت دهانی شامل آموزش بیمار، استفاده از محلول‌های شستشوی سرم نمکی، استفاده از دهان شویه، استفاده از ضد دردهای موضعی و سیستمیک، حمایت تغذیه ای، لیزر کم‌توان، شربت sucralfate،pallifermin، Gelclair, Caphosol و درمان عفونت‌های موجود می باشد.موکوزیت دهانی یک عارضه شایع ناشی از رادیوتراپی و شیمی‌تراپی است که باعث مشکلات عديده اي از نظر تغذیه بیمار، درد در دهان و…می شود که حتی ممکن است بیمار فوت کند. برای پیش گیری از موکوزیت دهانی روش‌هایی وجود دارد که شامل پروفیلاکسی ضد ویروسی و قارچی و روش‌های درمانی جدید مثل استفاده از palifermin و لیزر کم‌توان می‌باشد.